Ceza hukukunda ifade verme ve sorgu sırasında yasak usuller, bireyin haklarının ihlal edilmesini önlemek amacıyla yasalarla belirlenmiş uygulamalardır. Bu usuller, şüpheli veya sanığın ifadesinin serbest iradesiyle alınmasını sağlamak için düzenlenmiştir. Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ve uluslararası sözleşmeler bu konuda temel rehber niteliğindedir.

Yasak Usuller Nelerdir?

1. Baskı, Zorlama ve Tehdit

   • Şüpheli veya sanığa baskı yapmak, tehdit etmek veya fiziksel zorlama uygulamak yasaktır.

   • Örnek: Korkutma, cezalandırma tehdidi, yakınlarına zarar verme tehdidi.

   • Dayanak: CMK 148/1, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi (AİHS).

2. İşkence ve Kötü Muamele

   • Şüpheli veya sanığın fiziksel veya psikolojik işkenceye maruz bırakılarak ifadesinin alınması kesinlikle yasaktır.

   • Örnek: Dövme, uykusuz bırakma, aşırı soğuk/ sıcak ortamlarda tutma.

   • Dayanak: Anayasa Madde 17, Birleşmiş Milletler İşkenceye Karşı Sözleşme.

3. Yanıltma ve Yalan Beyanlar

   • Şüpheli veya sanığa yanlış bilgi verilerek yanıltılması veya yalan söylenmesi yasaktır.

   • Örnek: “İtiraf edersen ceza almazsın” şeklinde yanlış yönlendirme.

   • Dayanak: CMK 148/1.

4. Hukuka Aykırı Vaadlerde Bulunma

   • Yetkililerin, şüpheli veya sanığa ceza indirimi veya başka avantajlar vaat ederek ifadesini değiştirmeye çalışması yasaktır.

   • Dayanak: CMK 148/1.

5. İllegal Yöntemlerle Delil Elde Etme

   • İşkence, tehdit veya hukuka aykırı başka bir yöntemle alınan ifadeler ve deliller hukuka aykırı delil sayılır ve mahkemede kullanılamaz.

   • Dayanak: CMK 148/4, Anayasa Madde 38/6.

6. Uzun Süreli Gözaltı ve Sorgulama

   • Şüpheli veya sanığın, gözaltı süresi aşılarak veya makul süreyi aşan bir sorgulama süresine tabi tutulması yasaktır.

   • Dayanak: CMK 91, AİHS Madde 5.

7. Avukata Erişim Engeli

   • Şüpheli veya sanığın ifade ve sorgu sırasında avukata erişim hakkının engellenmesi yasaktır.

   • Örnek: Avukatla görüşmesine izin verilmemesi veya ifade sırasında avukatın bulunmaması.

   • Dayanak: CMK 149-150.

8. Kişilik Haklarına Saygısızlık

   • Şüpheli veya sanığa yönelik aşağılama, hakaret veya onur kırıcı davranışlar kesinlikle yasaktır.

   • Dayanak: Anayasa Madde 17.

9. Zorla İtiraf Ettirme

   • Şüpheli veya sanığın suçu itiraf etmesi için zorlanması yasaktır. İfade tamamen özgür iradeyle verilmelidir.

   • Dayanak: CMK 148/1.

Hukuka Aykırı İfade ve Sorgunun Sonuçları

1. Delil Olarak Kullanılamaz: Hukuka aykırı yöntemlerle alınan ifadeler mahkemede delil olarak kullanılamaz (CMK 148/4).

2. Soruşturma Başlatılır: Yasak usuller uygulayan kişiler hakkında işkence, kötü muamele veya görevi kötüye kullanma suçlarından cezai işlem başlatılır.

3. İfade ve Sorgunun Geçersizliği: Yasak yöntemlerle alınan ifadeler, soruşturma veya kovuşturma süreçlerinde geçersiz kabul edilir.

Uluslararası Dayanaklar

• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (Madde 5): İşkence yasağı.
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (Madde 3 ve Madde 6): Kötü muamele yasağı ve adil yargılanma hakkı.
• Birleşmiş Milletler İşkenceye Karşı Sözleşme (1984): İşkence ve kötü muamelenin önlenmesi.

Ceza hukukunda ifade ve sorgu işlemleri sırasında yasak usullerin uygulanması, hem ulusal hem de uluslararası hukuk düzenlemeleriyle kesin şekilde yasaklanmıştır. Bu kurallar, bireyin temel haklarını korumak ve adil yargılanma hakkını güvence altına almak için son derece önemlidir. Eğer yasak usullerle karşılaşıldığını düşünüyorsanız, bir avukata başvurarak haklarınızı arayabilirsiniz.